De kredietcrisis is een belangrijk onderwerp voor de financiële verslaggeving van ondernemingen. In het bijzonder die van financiële instellingen. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft bij het toezicht 2008 op de financiële verslaggeving 2007 en het toezicht op de accountantsorganisaties daarom uitgebreid aandacht besteed aan een aantal aspecten die samenhangen met de verslaggeving van (sub)prime-gerelateerde beleggingen en de daarop toegepaste accountantscontrole.
De betekenis van de kredietcrisis op de financiële verslaggeving is in 2008 nog verder toegenomen. Dit is voor de AFM aanleiding geweest om 19 december een rondetafelbijeenkomst te organiseren met financiële instellingen en hun accountantsorganisaties om ervaringen te delen. De AFM heeft hier de belangrijkste bevindingen toegelicht uit het toezicht 2008 en haar verwachtingen voor de financiële verslaggeving 2008 en de accountantscontrole daarop geuit.

De AFM heeft de financiële verslaggeving 2007 van tien financiële instellingen onderzocht. Daarbij is veel aandacht besteed aan de verslaggeving van (sub)prime-gerelateerde beleggingen. In negen gevallen heeft de AFM de financiële instellingen een nadere toelichting gevraagd over de toepassing van de verslaggevingsvoorschriften voor de waardering van, verwerking van waardeverminderingen van en informatie over deze categorie beleggingen. Bij zeven financiële instellingen is in de jaarrekening geen, dan wel onvoldoende informatie aangetroffen over de totale reële waarde van (sub)prime gerelateerde beleggingen en in hoeverre bij de bepaling van de reële waarde al dan niet gebruik is gemaakt van waarderingstechnieken. Ook is in veel gevallen niet aangegeven welke veronderstellingen daarbij zijn gehanteerd. Overigens is deze informatie in de meeste gevallen wel op een andere manier gegeven, bijvoorbeeld in het jaarverslag of tijdens analistenpresentaties. De AFM heeft aan zeven financiële instellingen op dit punt één of meer officiële mededelingen gedaan, waarin zij aangeeft dat deze informatie in de jaarrekening opgenomen moet worden. De financiële instellingen hebben in bijna alle gevallen aangegeven de gevraagde informatie in het vervolg te verstrekken in de financiële verslaggeving.

De AFM kan overigens alleen op basis van openbare informatie toetsen of de financiële verslaggevingsvoorschriften juist zijn toegepast. De AFM toetst de beslissingen van de onderneming op dat gebied marginaal en doet geen onderzoek of de verslaggeving een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid. De mogelijkheden die de AFM heeft om specifieke informatie op te vragen bij de onderneming zijn beperkt. De AFM doet het werk van de accountant dus niet over.

In totaal heeft de AFM in 2008 de financiële verslaggeving van 63 (2007: 52) van de circa 270 (2007: 240) onder toezicht staande Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen aan een nader onderzoek onderworpen. De AFM heeft aan 30 ondernemingen gemeld op specifieke onderdelen te twijfelen over de juiste toepassing van de verslaggevingsregels. Het aantal gevallen waarin deze mededelingen zijn vergezeld van een aanbeveling is gedaald van zeven in 2007 tot twee in 2008. Beide aanbevelingen hadden betrekking op een jaarrekening 2006. Het geven van een aanbeveling is een toezichtsmaatregel die de AFM kan opleggen, waarbij de onderneming tekortkomingen in haar financiële verslaggeving openbaar moet maken. Overigens bevatte de financiële verslaggeving 2007 van de ondernemingen in het segment lokale noteringen aanzienlijk minder evidente fouten dan die van 2006 door hun toenemende ervaring met de International Financial Reporting Standards (IFRS).

In 2008 heeft de AFM drie specifieke themaonderzoeken uitgevoerd naar de toepassing van de verslaggevingsvoorschriften met betrekking tot de informatie over financiële instrumenten (IFRS 7), pensioenen (IAS 19) en managers op sleutelposities (IAS 24). Uit het eerste onderzoek blijkt dat de invoering van de IFRS-voorschriften heeft geleid tot een uitbreiding van de informatie over financiële instrumenten, de daaraan verbonden risico’s en het risicomanagement. Maar de informatie over de wijze waarop de reële waarde is vastgesteld en de veronderstellingen die daarbij zijn gehanteerd en per onderscheiden categorie kan nog worden verbeterd. Dit geldt ook voor de informatieverschaffing over het liquiditeitsrisico.

De naleving van de verplichtingen inzake de toelichtingen over collectieve pensioenregelingen en toegezegde-pensioenregelingen is, in vergelijking tot het vorige toezichtjaar, verbeterd. Op een aantal punten blijft echter aandacht nodig. Hetzelfde geldt voor de informatie die in jaarverslagen wordt gegeven over managers op sleutelposities. Een juiste toepassing van de verslaggevingsregels op dit gebied is vooral relevant in het licht van de discussie over de hoogte van de beloning van het topmanagement.

Uiteraard hebben ook accountants als externe controleurs een belangrijke rol bij de kwaliteit van de financiële verslaggeving. De AFM heeft de accountantscontrole van de financiële verslaggeving over 2007 van achttien financiële ondernemingen onder de loep genomen. Dit onderzoek staat, vanwege wettelijke bepalingen, geheel los van het onderzoek naar financiële verslaggeving. Hoewel de onderzoeken nog niet zijn afgerond, heeft de AFM haar algemene bevindingen reeds met de betrokken accountantsorganisaties besproken tijdens de rondetafelbijeenkomst. Op die manier verwacht zij bij te dragen aan de kwaliteit van de accountantscontrole van de jaarrekeningen 2008 van financiële instellingen.

De AFM heeft aandacht gevraagd voor een aantal door haar waargenomen kwetsbaarheden in het systeem van de accountantscontrole, waaronder de rol van de groepsaccountant, de waardering van financiële activa (waaronder bijzondere waardeverminderingen), de toelichting van onzekerheden in de jaarrekening en de documentatie van de controle in het controledossier van de accountant.

meer info op www.afm.nl